Güneş’ten çok daha büyük yıldızlar da aynı doğum sürecini izliyor.

Özel bir teknikten yararlanan gökbilimciler, oluşumunu henüz tamamlamış IRAS 13481-6124 adlı dev bir yıldızın çevresinde kalın bir gaz ve toz diski ile, kutuplarından aksi yönlere püsküren parçacık fıskiyeleri görüntülediler. Gökbilim dilinde “jet” olarak adlandırılan bu fıskiyeler yıldız çevresindeki diskten yıldız üzerine yağarken, üzerine düşemeyip yıldızın manyetik kutuplarından püskürtülen gaz ve tozdan oluşuyor.

Bu toz ve gaz diskleriyle jetler, yaklaşık Günel kütlesinde ve daha küçük yıldızların oluşum aşamalarında sıkça gözleniyor. Dünya’dan 10 bin ışıkyılı uzaklıkta Erboğa (Centaurus) Takımyıldızı bölgesindeki yıldızsa Güneş’in 20 katı kütleye sahip ve 30.000 kat parlak.

Şimdiye kadar Güneş’ten 10 kat daha ağır yıldızların da böyle disklerin içinde oluşamayacağına inanılıyordu. Nedeni, oluşum halindeki yıldızın yaydığı şiddetli ışınımın, disk içindeki gaz ve tozu dışa doğru iterek yıldız üzerine düşmesini engelleyeceği ve kütlesini artırmasını önleyeceği varsayımıydı. Bazı gökbilimciler bu nedenle dev yıldızların, iki küçük yıldızın birleşmesiyle oluştuğunu düşünüyorlardı.

Şili’de Avrupa Güney Gözlemevi’ndeki Çok Büyük Teleskop (VLT) tesisinde 1.8 metre çapında üç küçük yardımcı teleskopunun görüntülerinin bilgisayarla birleştirilmesi yoluyla elde edilebilen çok yüksek çözünürlüklü görüntülerde izlenen disk, büyük yıldızların doğum sürecinin de küçük kardeşlerinkinden farklı olmadığını ortaya koymuş oldu.

Verileri inceleyen gökbilimciler sistemin 60 bin yaşında olduğunu ve diskin merkezindeki yıldızın nihai kütlesine erişmiş olduğu sonucuna vardılar. Araştırmacılara göre disk dev yıldızdan gelen ışınıma daha fazla dayanamayıp kısa süre içinde dağılacak. Üç teleskopun birlikte kullanılmasıyla çok büyük ayna çaplı bir teleskoptan elde ediliyormuşçasına ayrıntı taşıyan görüntülerin, diskin yıldıza yakın iç kısmında olan bitenler hakkında da yararlı bilgiler sağlaması bekleniyor.

“Girişimölçme” denen ve radyo teleskoplarda rahatlıkla ve sıkça uygulanan bu tekniğin optik teleskoplarla da uygulanmaya başlaması görece yeni.